نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

• الهه حسن زاده دیزجی ¹
• فریده عصاره ²
• فریبرز خسروی ³

¹ کارشناس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران

² هضو هیأت علمی گروه علم اطلاعات دانشگاه شهید چمران

³ دانشیار سازمان اسناد و کتابخانه ملی

چکیده

هدف: این پژوهش با هدف انتخاب شاخص­های عملکردی مناسب برای سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران مبتنی بر شاخص­های کتابخانه­های ملی جهان و ایزوهای موجود، و بر اساس نظرات خبرگان سازمان کتابخانه ملی ایران با استفاده از فن دلفی فازی انجام گرفته است.
روش­شناسی: پژوهش حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و به لحاظ روش­، پژوهش آمیخته است. جامعه آماری این پژوهش در دو بخش انجام شد: بخش اول شامل شاخص­های عملکردی کتابخانه­های ملی جهان و بخش دوم شامل نظرات مدیران رده ­بالای کتابخانه ملی ایران. ابزار پژوهش برای انجام مطالعه دلفی فازی، سیاهه وارسی بود که روایی محتوایی آن با نظر خبرگان تایید شد. سیاهه نهایی مورد بررسی شامل دو دسته سؤالات عمومی و تخصصی است. سؤالات عمومی مشخصات جمعیت­شناختی پاسخ­دهندگان را در برمی­گیرد. این سؤالات عبارتند از: جنسیت، سن، مرتبه سازمانی، سابقه کار و میزان تحصیلات. سؤالات تخصصی که بخش اصلی سیاهه وارسی است و شامل 192 شاخص عملکردی که در 11 بُعد (ایجاد مجموعه ملی؛ دسترس­پذیری خدمات: فهرست­نویسی؛ دسترس­پذیری خدمات: دسترسی سریع و آسان؛ دسترس­پذیری منابع: کاربرد؛ دسترس­پذیری خدمات: دیجیتالی کردن؛ ارائه خدمات مرجع؛ ایجاد پتانسیل برای توسعه؛ حفظ و نگهداری مجموعه؛ مدیریت کارآمد؛ پژوهش؛ و تدوین استانداردها) مطرح شده است.
یافته­ها: یافته­ها نشان داد که از میان 192 شاخص مورد بررسی، 32 شاخص از دیدگاه خبرگان سازمانی جزء عوامل کلیدی هستند. در بُعد "ایجاد مجموعه ملی" 3 شاخص؛ ُبعد "دسترس­پذیری" 16 شاخص؛ ُبعد "ارائه خدمات مرجع" 5 شاخص؛ ُبعد "ایجاد پتاسنیل برای توسعه" 3 شاخص؛ ُبعد "حفظ و نگهداری" 2 شاخص؛ ُبعد "مدیریت کارآمد" 3 شاخص از دیدگاه خبرگان سازمانی منتخب شده­اند. همچنین در بُعد "پژوهش" از مجموع 4 شاخص ، هیچ شاخصی از منظر خبرگان سازمان انتخاب نشد.  
در بُعد "تدوین استانداردهای کتابخانه­ای" 2 وظیفه­ی تدوین استانداردهای فهرست­نویسی و تدوین استانداردهای دیجیتال و فناوری از سوی خبرگان سازمان منتخب شدند. 2 مورد پیشنهادی (تعداد داده­های کتابشناختی ارائه شده به OCLC، و تعداد شماره­های داده­های جدید مستند به ویاف) که از وظایف معاونت­­های مورد بررسی کتابخانه ملی نبود، اما به جهت اهمیت جهانی آن­ها از خبرگان سؤال شده بود، از سوی خبرگان سازمانی انتخاب نشد
نتیجه­گیری: با توجه به اینکه شاخص­ها در سطوح کلان سازمان تعریف می­شوند، مدیران می­توانند با استفاده مناسب از یافته­های حاصل از این پژوهش، ضمن اینکه تصویر واضحی از عملکرد کتابخانه ملی را نشان می­دهند، در تخصیص منابع، برنامه­ریزی­ها و سیاست­گذاری­های این سازمان نیز مؤثر واقع شوند.
هدف: این پژوهش با هدف انتخاب شاخص­های عملکردی مناسب برای سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران مبتنی بر شاخص­های کتابخانه­های ملی جهان و ایزوهای موجود، و بر اساس نظرات خبرگان سازمان کتابخانه ملی ایران با استفاده از فن دلفی فازی انجام گرفته است.
روش­شناسی: پژوهش حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و به لحاظ روش­، پژوهش آمیخته است. جامعه آماری این پژوهش در دو بخش انجام شد: بخش اول شامل شاخص­های عملکردی کتابخانه­های ملی جهان و بخش دوم شامل نظرات مدیران رده ­بالای کتابخانه ملی ایران. ابزار پژوهش برای انجام مطالعه دلفی فازی، سیاهه وارسی بود که روایی محتوایی آن با نظر خبرگان تایید شد. سیاهه نهایی مورد بررسی شامل دو دسته سؤالات عمومی و تخصصی است. سؤالات عمومی مشخصات جمعیت­شناختی پاسخ­دهندگان را در برمی­گیرد. این سؤالات عبارتند از: جنسیت، سن، مرتبه سازمانی، سابقه کار و میزان تحصیلات. سؤالات تخصصی که بخش اصلی سیاهه وارسی است و شامل 192 شاخص عملکردی که در 11 بُعد (ایجاد مجموعه ملی؛ دسترس­پذیری خدمات: فهرست­نویسی؛ دسترس­پذیری خدمات: دسترسی سریع و آسان؛ دسترس­پذیری منابع: کاربرد؛ دسترس­پذیری خدمات: دیجیتالی کردن؛ ارائه خدمات مرجع؛ ایجاد پتانسیل برای توسعه؛ حفظ و نگهداری مجموعه؛ مدیریت کارآمد؛ پژوهش؛ و تدوین استانداردها) مطرح شده است.
یافته­ها: یافته­ها نشان داد که از میان 192 شاخص مورد بررسی، 32 شاخص از دیدگاه خبرگان سازمانی جزء عوامل کلیدی هستند. در بُعد "ایجاد مجموعه ملی" 3 شاخص؛ ُبعد "دسترس­پذیری" 16 شاخص؛ ُبعد "ارائه خدمات مرجع" 5 شاخص؛ ُبعد "ایجاد پتاسنیل برای توسعه" 3 شاخص؛ ُبعد "حفظ و نگهداری" 2 شاخص؛ ُبعد "مدیریت کارآمد" 3 شاخص از دیدگاه خبرگان سازمانی منتخب شده­اند. همچنین در بُعد "پژوهش" از مجموع 4 شاخص ، هیچ شاخصی از منظر خبرگان سازمان انتخاب نشد.  
در بُعد "تدوین استانداردهای کتابخانه­ای" 2 وظیفه­ی تدوین استانداردهای فهرست­نویسی و تدوین استانداردهای دیجیتال و فناوری از سوی خبرگان سازمان منتخب شدند. 2 مورد پیشنهادی (تعداد داده­های کتابشناختی ارائه شده به OCLC، و تعداد شماره­های داده­های جدید مستند به ویاف) که از وظایف معاونت­­های مورد بررسی کتابخانه ملی نبود، اما به جهت اهمیت جهانی آن­ها از خبرگان سؤال شده بود، از سوی خبرگان سازمانی انتخاب نشد
نتیجه­ گیری: با توجه به اینکه شاخص­ها در سطوح کلان سازمان تعریف می­شوند، مدیران می­توانند با استفاده مناسب از یافته­های حاصل از این پژوهش، ضمن اینکه تصویر واضحی از عملکرد کتابخانه ملی را نشان می­دهند، در تخصیص منابع، برنامه­ریزی­ها و سیاست­گذاری­های این سازمان نیز مؤثر واقع شوند.

کلیدواژه‌ها

• کلیدواژه: کتابخانه‌های ملی جهان
• شاخص‌های عملکردی
• سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران
• روش دلفی فازی

عنوان مقاله [English]

Performance indicators for the National Library and Archives of I.R. of Iran

نویسندگان [English]

• elaheh hassanzadeh ¹
• Farideh Osareh ²
• Fariborz Khosravi ³

¹ Expert in National Library and Archives of Iran, Tehran, Iran

² Professor, Knowledge and Information Sciecne, Shahid Chamran University

³ Associate Professor, National Library and Archives of Iran

چکیده [English]

Purpose: This paper aims at determining appropriate performance indicators based on the world’s national libraries and related ISOs. They are also chosen according to the NLAI’s experts comments based on Fuzzy Delphi Method (FDM).
Methodology: The present research is applied to the research purpose and uses a combination of qualitative and quantitative methods. The statistical society includes 2 categories: first, performance indicators of the world's national libraries (Library of Congress, British Library, National Library of Australia, National Library of Spain, Swiss National Library, Library and Archives Canada, National Library of France, and National Diet Library) adopted via emails to their national libraries.
The second is through 14 top level managers of NLAI selected by a purposeful sampling. The research tool to conduct a Fuzzy Delphi technique involve a checklist whose validity were recognized according to expert's opinion. The final checklist includes two categories of general and specialized questions. General questions include the demographic characteristics of the respondents. These questions include gender, age, organizational status, work experience, and level of education. Specialized questions that are the main part of the checklist and include 192 performance indicators in 11 dimensions (Building the national collection, Making the services accessible: Cataloguing, Making the services accessible: Quick and easy access, Making the services accessible: Usage, Making the services accessible: Digitization, Offering reference services, Building potentials for development, Preserving the collection, Managing efficiently, Research, and Library Standards Development).
 
Findings
In this study, out of 192 indicators, 32 indicators were selected view point of NLAI expert's. In the dimension of "Building the national collection" out of 20 indicators, 3 indicators were among the performance indicators selected by the experts NLAI.
In the dimension of " Making the services accessible: Cataloguing" out of 12 indicators, 2 indicators; in dimension of "Making the services accessible: Quick and easy access" out of 17 indicators, 3 indicators;in dimension of "Making the services accessible: Usage" out of 53 indicators, 6 indicators; in dimension of "Making the services accessible: Digitization" out of 21 indicators, 5 indicators were among the performance indicators selected by the experts NLAI.
In dimension of "Offering reference services" out of 10 indicators, 5 indicators; In dimension of "Building potentials for development"out of 28 indicators, 3 indicators; In dimension of "Preserving the collection" out of 9 indicators, 2 indicators; In dimension of "Managing efficiently" out of 14 indicators, 3 indicators were among the performance indicators selected by the experts NLAI.
Also, from the other results of this research, it can be said that in the "Research" dimension, out of a total of 4 indicators, no indicators were selected from the perspective of NLAI's experts.
In the "Library Standards Development" dimension, the two tasks of cataloging standards and digital and technology standards were selected by the organization's experts.
2 proposed items (Number of newly provided bibliographic data to OCLC, and New number of offerings authority data to VIAF), which was not the responsibility of the National Library's review staff, but because of its global importance. They were questioned by experts, not selected by NLAI experts.
Conclusion
In this research, for the first time, the performance indicators of the national libraries of the world and the ISOs related to evaluation of performance of libraries in order to determine and select the performance indicators for NLAI were studied in a coherent manner.
From the other results of this research, it can be said that among the 32 selected indicators to evaluate the performance of NLAI, a total of 8 indicators are related to the two ISOs studied (28118 and 21248); That is, 25% of the performance indicators monitored in this study are in accordance with ISO.
As Maurice Line stated, "no type of library varies so much in nature, size, and types of media covered, range of acquisitions, functions and services. But what matters is that the responsibilities of national libraries can differ from country to country as they are ‘subject to political agendas which change, often more rapidly than for public or academic libraries.
Accordingly, the need to develop performance indicators for national libraries according to their goals and tasks is a very serious issue. Therefore, it is suggested that NLAI use the performance indicators obtained from this study and compare the results and methods used with other national libraries to finally, with frequent reviews and monitoring, achieve a consensus on valid indicators.
Finally, given that indicators are defined at the organization’s top levels organization, managers can rely on the findings of the research to appropriately use the indicators to show a clear picture of the performance of the NLAI, and also be effective in allocate resources, make plans and policies of national libraries and prevent potential costs.

کلیدواژه‌ها [English]

• National libraries of the world
• performance indicator
• National Library and Archives of IRAN
• Fuzzy Delphi Method