نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسنده

• فرشاد پرهام نیا

استادیار گروه علم اطلاعات و دانش شناسی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی،کرمانشاه، ایران.

چکیده

هدف: یکی از عوامل مهمی که در رفتار اطلاع‌یابی افراد نقش اساسی ایفا می‌کند، عوامل روانشناختی است. هدف پژوهش حاضر شناسایی عوامل مؤثر روانشناختی بر رفتار اطلاع‌یابی کاربران اطلاعاتی با استفاده از مرور نظام‌مند می‌باشد.
روش‌شناسی: روش پژوهش این مطالعه، با استفاده از روش مرور نظام‌مند انجام گردید. در این مطالعه با استفاده از چارچوب آرکسی و اومالی (2005) به عنوان راهنمای اصلی در نظر گرفته شد. این راهنما شامل مجموعه‌ای از دستورالعمل‌های ساختارمند و دقیق برای طراحی، اجرا و گزارش نتایج در مطالعات مرور نظام‌مند است. این مراحل شامل تعیین سؤال؛ شناسایی مطالعات مرتبط؛ معیار انتخاب مطالعات؛ استخراج داده‌ها؛ خلاصه‌سازی و گزارش یافته‌ها است. پس از جستجو در پایگاه اطلاعاتی پژوهشگاه علمی جهاد دانشگاهی و پورتال جامع علوم انسانی تعداد 484 مقاله بررسی شد که پس از حذف تکرار و اعمال معیارهای انتخاب مقاله در مجموعه 25 مقاله جهت تحلیل انتخاب شدند.
یافته‌ها: یافته‌های نشان داد از 25 مقاله، 20 مقاله به روش پیمایشی، 3 مقاله تجربی و 2 مقاله از نوع کتابخانه‌ای بودند. همچنین 18 مقاله، جامعه آماری آن‌ها مربوط به دانشجویان به ویژه دانشجویان تحصیلات تکمیلی، 2 مقاله مربوط به دانش‌آموزان دبیرستان‌ها، 1 مقاله مربوط به کتابخانه‌های عمومی، 1 مقاله مربوط به حوزه‌های علمیه و 1 مقاله مربوط به به اعضای هیأت علمی بودند. از طرف دیگر 2 مقاله فاقد جامعه آماری بودند. همچنین یافته‌های پژوهش نشان داد مهمترین عوامل مؤثر روانشناختی بر رفتار اطلاع‌یابی شامل سه مؤلفه اصلی و 16 متغیر بود که این مؤلفه‌ها و متغیرها شامل عوامل اجتماعی-تربیتی (مشاوره اطلاعاتی و خودکارآمدی)، عوامل شناختی (سبک‌های تفکر، تفکر انتقادی، خلاقیت، کنجکاوی و هنجارهای ذهنی، باورهای انگیزشی، سبک‌های شناختی، راهبردهای شناختی و فراشناختی، باورهای معرفت شناختی، یادگیری خودراهبر و خودتنظیمی) و عامل اختلالات روانی و شخصیت (اضطراب، هیجان و شخصیت) طبقه‌بندی شد.
نتیجه‌گیری: عوامل روانشناختی نقش مهمی در رفتار اطلاع‌یابی کاربران اطلاعاتی در جوامع مختلف دارند و جامعه ایرانی هم از این قاعده مستثنی نیست. با این وجود در مقالات منتشر شده در حوزه رفتار اطلاع‌یابی بیشتر به محمل‌های اطلاعاتی پرداخته شده و کمتر به ویژگی‌های روانشناختی افراد که نشأت گرفته از روان و ذهن انسان بوده، توجه شده است. بنابراین ضروری است که برنامه‌ریزان بتوانند با تمرکز بر این عوامل در راستای ارتقاء و بهبود کیفیت اطلاع‌یابی گام‌های مهمی بردارند. همچنین این اثر این امکان را برای پژوهشگران فراهم می‌آورد تا با اطلاع از خلاءهای موجود در زمینه عوامل مؤثر روانشناختی بر رفتار اطلاع‌یابی را در پژوهش‌های آتی با آگاهی بیشتری مورد مطالعه قرار دهند.

کلیدواژه‌ها

• عوامل شناختی
• عوامل اجتماعی-تربیتی
• عوامل اختلالات روانی و شخصیت
• رفتار اطلاع‌یابی
• مرور نظام‌مند

موضوعات

• مدیریت دانش

عنوان مقاله [English]

Identifying Psychological Factors Affecting Users' Information-seeking Behavior: A systematic review study

نویسنده [English]

• Farshad Parhamnia

Department of Knowledge and Information Science, Kermanshah Branch, Islamic Azad University, Kermanshah, Iran.

چکیده [English]

Objective: The aim of this study is to identify the psychological factors affecting the information-seeking behavior of information users employing a systematic review.
Methodology: In the present study, a systematic method was used as the research method. In order to investigate the research process, the framework suggested by Arksey & O’malley (2005) was used as the main guide. This framework includes a set of structured and detailed guidelines for designing, implementing, and reporting results in systematic review studies. These steps include:
The first step was to ask a research question. At this stage, the researcher addresses two questions. The second step was to identify studies full text related to information-seeking behavior. The third step was to select articles. The primary criterion for entering the study was the relationship between articles and psychological factors in information-seeking behavior in the two databases of the Scientific Information Database and Institute of Humanities and Cultural Studies, Comprehensive Portal of Human Sciences. The fourth step was to extract data from selected articles. At this stage, all articles related to the selected topic were then transferred to the data extraction form based on Excel software, which was designed in accordance with the purpose of the research. The fifth step was data collection, summarization, and reporting.
Findings: Finding showed three main components and 16 variables have been effective on information-seeking behavior. The main psychological factors include socio-educational factors (information counseling, and self-efficacy); cognitive factors were comprised of (thinking styles, critical thinking, creativity, curiosity and mental norms, motivational beliefs, cognitive styles, cognitive and metacognitive strategies, epistemological beliefs, self-directed learning and self-regulation); and finally the factors which result in mental and personality disorders (anxiety, excitement, and personality).
Discussion: Psychological factors seem to play an important role in the information-seeking behavior of information users in different societies, and Iranian society is no exception. However, in the published articles in the field of information-seeking behavior, more attention has been paid to information content and less attention has been paid to the psychological characteristics of individuals that originated from the human psyche and mind. In other words, information seekers' information-seeking behaviors rely heavily on psychological factors and personal characteristics.

کلیدواژه‌ها [English]

• cognitive factors
• Socio-educational factors
• Personality disorders
• Information Seeking Behavior
• Systematic Review