کتابخانه های عمومی
صدیقه رئیسی؛ فهیمه باب الحوائجی؛ فاطمه نوشین فرد؛ زهرا اباذری
چکیده
روند رو به رشد افزایش اطلاعات در دنیای کنونی، لزوم توجه و دقت بیش از پیش کتابخانههای عمومی را به فرایند مجموعهسازی منابع دوچندان کرده است. هدف پژوهش حاضر ارائه الگوی مجموعهسازی کتابخانههای عمومی با رویکرد نظریه زمینهای است. این پژوهش از نوع کاربردی است که با رویکرد کیفی و به صورت روش نظریه زمینهای انجام شده است. جامعه مورد ...
بیشتر
روند رو به رشد افزایش اطلاعات در دنیای کنونی، لزوم توجه و دقت بیش از پیش کتابخانههای عمومی را به فرایند مجموعهسازی منابع دوچندان کرده است. هدف پژوهش حاضر ارائه الگوی مجموعهسازی کتابخانههای عمومی با رویکرد نظریه زمینهای است. این پژوهش از نوع کاربردی است که با رویکرد کیفی و به صورت روش نظریه زمینهای انجام شده است. جامعه مورد مطالعه رسیدن به اشباع نظری 10 نفر (از 15 نفر) از خبرگان و اساتید رشته علم اطلاعات و دانششناسی بودند. ابزار گردآوری دادهها مصاحبه نیمه ساختاریافته بود. جهت تحلیل مصاحبهها از روش تحلیلی «استراوس و کوربین» که شامل سه مرحله کُدگذاری باز، محوری و انتخابی بود استفاده گردید.یافتههای پژوهش نشان داد که 5 مقوله اصلی و 15 مؤلفه فرعی به عنوان ابعاد و مؤلفههای الگوی مجموعهسازی در کتابخانههای عمومی مفهومسازی شد. پنج مقوله اصلی شامل شرایط علی (عوامل ساختاری و مدیریتی، فرهنگ و عوامل قومیتی و عوامل مالی)، شرایط مداخلهگر (نیازهای کاربران، کتابداران و متخصصان)، شرایط زمینهای (فضای حاکم بر ذهنیت سیاست گذاران، عامل یکسان نگری و خطای هالهای سیاست گذاران، مدیریت هزینه)، راهبردهای الگوی مجموعهسازی منابع (انعکاس صدای کاربران و عدالت در تأمین منابع، آموزش و عدم تمرکز ساختاری و مالی) بود. پیامدهای استفاده از الگوی مجموعه-سازی منابع در کتابخانههای عمومی منجر به رضایت کاربران، مسؤلین، کتابداران، افزایش بهرهوری نهاد کتابخانههای عمومی کشور و همچنین محبوبیت و شهرت این نهاد خواهد شد. بر پایه یافتههای بدست آمده میتوان نتیجه گرفت کهلزوم استفاده مداوم از نظرات کاربران و کتابداران، بهرهگیری از فناوریهای نوین اطلاعاتی، اصلاح قوانین ساختاری در رابطه با تأمین منابع در کنار توجه ویژه به فراهمآوری منابع مبتنی بر فرهنگ، قومیت و مذهب کاربران از جمله ضروریات مجموعهسازی در کتابخانه های عمومی کشور است.
کتابخانه های عمومی
مهدی درم نثاری؛ فهیمه باب الحوائجی؛ زهرا اباذری؛ نجلا حریری؛ فاطمه نوشین فرد
چکیده
هدف اصلی پژوهش، تحلیل نقش راهبردی کتابخانههای عمومی در ژئوپلیتیک اطلاعات ایران است. این پژوهش، از نظر هدف، کاربردی با رویکرد آمیخته (کیفی-کمی)است. گردآوری اطلاعات بخش کیفی از مصاحبه نیمه ساختار یافته و در بخش کمّی از پرسشنامه محققساخته استفاده شد. جامعة آماری در بخش کیفی، 13 نفر از خبرگان و اساتید دانشگاه است که با روش هدفمند مبتنی ...
بیشتر
هدف اصلی پژوهش، تحلیل نقش راهبردی کتابخانههای عمومی در ژئوپلیتیک اطلاعات ایران است. این پژوهش، از نظر هدف، کاربردی با رویکرد آمیخته (کیفی-کمی)است. گردآوری اطلاعات بخش کیفی از مصاحبه نیمه ساختار یافته و در بخش کمّی از پرسشنامه محققساخته استفاده شد. جامعة آماری در بخش کیفی، 13 نفر از خبرگان و اساتید دانشگاه است که با روش هدفمند مبتنی بر معیار انتخاب شدند. تجزیه و تحلیل دادههای کیفی از روش تحلیل محتوای کیفی انجام یافت. جامعه بخش کمّی پژوهش شامل مدیرانکل و معاونان اداراتکل کتابخانههای عمومی کشور وکتابداران استان های دارای کتابخانه اصلی و مرکزی در پنج خوشه شمال، جنوب، شرق، غرب و مرکز کشور شامل 10 استان بود و 201 پرسشنامه کامل پس از پاسخگویی دریافت شده و تحلیل یافته ها از طریق تحلیل عاملی انجام پذیرفت.یافتهها نشان میدهدکتابخانهها تلویحاً از جهت تقویت هویت فرهنگی و ارتقای آگاهیهای عمومی، خصوصاً از منظر تقویت هویت ایرانی-اسلامی، به عنوان یکی از سه مولفه اصلی جغرافیای سیاسی نقش دارند . همچنین بر اساس یافتهها، تامین متمرکزمنابع توسط نهاد کتابخانه ها که کاربران نقش آشکار و اثرگذاری در فرایند انتخاب ندارند با رویکرد جریان آزاد اطلاعات در تناقض است. برلزوم توجه سیاستگذاران ملی به نقش کتابخانههای عمومی به عنوان یک فضای گفتمانی عمومی در انتقال فرهنگ و اطلاعات و پایگاهی برای تقویت قدرت دفاع نرم، آموزش و تبیین نقش مشخص به کتابداران، توسعه زیرساختهای فناورانه کتابخانهها، تامین منابع بر اساس نیازهاو خواست مخاطب، پایش هدفمند فعالیتها و افزایش خدمات گیرندگان از کتابخانههای عمومی تاکیدشد.نتیجهگیری: بمنظور نقشآفرینی کتابخانهها در ژئوپلیتیک اطلاعات ایران بایدجامعه کاربران بیشتری درمعرض بهرهمندی از خدمات کتابخانههاقرار گیرند. همچنین،سیاستگذاران ملی به نقش این مراکز بعنوان فضای گفتمانی عمومی وپایگاهی برای تقویت هویت ملی وقدرت دفاعی نرم برنامه ریزی کنند.
علم سنجی
اسماعیل خادمی زاده؛ فاطمه نوشین فرد؛ امیر رضا اصنافی
چکیده
هدف: این پژوهش با هدف بررسی ساختار موضوعی و روند تولید مقالات مستخرج از پایاننامههای کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانششناسی دانشگاههای دولتی ایران انجام شد.روششناسی: پژوهش حاضر از طریق تحلیل همواژگانی به بررسی مقالات از ابتدا تا نیمسال اول 1398 پرداخته است. تعداد 1425 پایان نامه با جستجو در پابگاه های مربوط به پایان نامه ها بازیابی ...
بیشتر
هدف: این پژوهش با هدف بررسی ساختار موضوعی و روند تولید مقالات مستخرج از پایاننامههای کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانششناسی دانشگاههای دولتی ایران انجام شد.روششناسی: پژوهش حاضر از طریق تحلیل همواژگانی به بررسی مقالات از ابتدا تا نیمسال اول 1398 پرداخته است. تعداد 1425 پایان نامه با جستجو در پابگاه های مربوط به پایان نامه ها بازیابی شد. از طریق جستجوی پژوهشگران، عنوان پایاننامهها در پایگاه های «مگ ایران»، «نورمگز»، «موتور جستجوی علم نت»، «پایگاه انسانی»، «پایگاه جهاد دانشگاهی» و «گوگل اسکالر» تعداد 623 مقاله بازیابی گردید. برای تحلیل اطلاعات کتابشناختی مقالات و تحلیل همواژگانی موضوعات مقالات و یکدستسازی کلیدواژهها از نرمافزارهای اکسل و راور پریمپ استفاده شد. از مجموع 394 کلیدواژه، 59 کلیدواژه با حداقل فراوانی 5، با استفاده از قانون برافورد و آستانه شمول برای ساخت ماتریس همرخدادی انتخاب شد و با استفاده از نرمافزار یوسی نت نقشهها و مقدار شاخصهای مرکزیت درجه، نزدیکی و بینابینی ترسیم و محاسبه شد. یافتهها: یافتههای پژوهش نشان داد با توجه به شاخصهای مرکزیت بینابینی و رتبه، بیشترین ارزش به موضوعاتِ «کتابخانههای دانشگاهی»، «کتابداران»، «مدیریت دانش» و «علم سنجی» تعلق دارد. همچین با توجه به شاخص مرکزیتِ نزدیکی، موضوعاتِ «کتابداران»، «کتابخانههای دانشگاهی»، «سواد اطلاعاتی» و « مدیریت دانش» دارای بیشترین تأثیر در شبکه هستند. روند رشد در سال های 94 و 95 به بیشترین مقدار خود رسیده است. دانشگاه فردوسی مشهد با 100 عنوان و دانشگاه شهید چمران اهواز با 83 عنوان به ترتیب رتبه های اول و دوم دانشگاههای هسته را در بین دانشگاههای منتشر کننده مقالات دارا هستند.نتیجهگیری: تمرکز بیشتر مقالات مستخرج از پایاننامه بر موضوعات علم سنجی، مدیریت دانش، کتابداران، سواد اطلاعاتی و کتابخانههای دانشگاهی حاکی از اهمیت این مباحث در پژوهشهای مقطع کارشناسی ارشد است.
محبوبه قربانی؛ فهیمه باب الحوائجی؛ فاطمه نوشین فرد
چکیده
هدف: ارزیابی میزان تطابق کتابخانههای مرکزی دانشگاههای ایران با معیارهای کتابخانه سبز
روش شناسی: پژوهش کاربردی و با روش پیمایشی ارزیابانه انجام شده است. برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه محقق ساختهای که با استفاده از چک لیست استاندارد لید و نظرات صاحبنظران کتابداری و اطلاع رسانی و حوزه محیط زیست شامل 103 معیار در هفت بخش ...
بیشتر
هدف: ارزیابی میزان تطابق کتابخانههای مرکزی دانشگاههای ایران با معیارهای کتابخانه سبز
روش شناسی: پژوهش کاربردی و با روش پیمایشی ارزیابانه انجام شده است. برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه محقق ساختهای که با استفاده از چک لیست استاندارد لید و نظرات صاحبنظران کتابداری و اطلاع رسانی و حوزه محیط زیست شامل 103 معیار در هفت بخش تدوین شده بود، استفاده شد. جامعه پژوهش مدیران کتابخانههای مرکزی دانشگاههای وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، و دانشگاه آزاد اسلامی کشور ایران شامل 186 کتابخانه بود.
یافته ها: کتابخانهها از نظر رعایت معیارهای کتابخانه سبز در بخش ساختمان و تجهیزات، مدیریت و برنامهریزی، ایجاد انگیزه و تعهد در کتابداران، مجموعهسازی و حفاظت، سازماندهی و اشاعه اطلاعات و آگاهیرسانی و مشارکت و پشتیبانی از برنامههای ملی و بینالمللی وضعیت متوسطی دارند و بین سه گروه کتابخانههای مرکزی دانشگاههای وزارت علوم، بهداشت و دانشگاه آزاد اسلامی از نظر رعایت این معیارها تفاوتی وجود ندارد.
نتیجه گیری: با توجه به اهمیت احداث ساختمانهای سبز ، در احداث ساختمان کتابخانههای دانشگاهی نیز به این مبحث توجه بیشتری شده است . مدیریت کتابخانههای دانشگاهی بخشی از مدیریت یک مؤسسه آموزشی محسوب میشوند و مدیریت و برنامهریزی در کتابخانههای دانشگاهی تابع سیاستهای مدیریت دانشگاه است . به همین دلیل تا زمانی که دانشگاه رویکرد پایدار در مدیریت خود نداشته باشد، این رویکرد در مدیریت کتابخانه نیز منعکس نمیشود. نقش مدیریت در ایجاد انگیزه و تقویت تعهد کارکنان به حفظ محیط زیست در هرسازمانی قابل توجه است. نتیجه ارزیابی این معیار به انگیزه و تعهد خود مدیران نیز برمیگردد و نشاندهنده اهمیت این موضوع از نظر آنها میباشد که بر روند مدیریت و برنامهریز ی آنها برای کارکنانشان نیز تاثیر مثبت میگذارد. گردآوری و حفاظت منابع رقومی، توجه به اثرات زیست محیطی سیاستهای حفاظت از منابع کتابخانه و گردآوری منابع حوزه محیط زیست از جمله الزاماتی است که در کتابخانه سبز ضروری به شمار میرود. توجه به مسائل زیست محیطی در برنامهریزی آموزشی و پژوهشی دانشگاه میتواند منجر به فعالیت کتابخانه نیز در این حوزه بشود. در ارزیابی کلی از میزان مشارکت و پشتیبانی کتابخانهها از برنامههای ملی و بین المللی حفاظت محیط زیست و توسعه پایدار باید اذعان داشت که طبق یافتهها، وضعیت این معیار متوسط ارزیابی میشود که نشاندهنده آگاهی و علاقه نسبی مدیران کتابخانه به مسائل مربوط به توسعه پایدار و حفاظت از محیط زیست و مشارکت در این فعالیتها میباشد.
کتابخانه های عمومی
مهرداد باورصاد امیدیان؛ فاطمه نوشین فرد؛ محمدرضا فرهادپور
چکیده
هدف: هدف پژوهش شناسایی و رتبهبندی شاخصهای همکنشپذیری سیستمهای اطلاعاتی دانشگاهی ایران و ارائه مدل پیشنهادی است.روش شناسی: پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی و از نوع کیفی است. در این مطالعه ابتدا تنوع سیستمهای اطلاعاتی در دانشگاهها و مراکز آموزش عالی شناسایی شد. سپس با استفاده از مطالعات کتابخانهای، جستجو ...
بیشتر
هدف: هدف پژوهش شناسایی و رتبهبندی شاخصهای همکنشپذیری سیستمهای اطلاعاتی دانشگاهی ایران و ارائه مدل پیشنهادی است.روش شناسی: پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی و از نوع کیفی است. در این مطالعه ابتدا تنوع سیستمهای اطلاعاتی در دانشگاهها و مراکز آموزش عالی شناسایی شد. سپس با استفاده از مطالعات کتابخانهای، جستجو در اینترنت و پایگاههای اطلاعات علمی مختلف پیشینههای مرتبط با موضوع هم کنش پذیری سیستمهای اطلاعاتی مورد بررسی قرار گرفت. در ادامه با مرور پیشینه های تحقیق شاخص های مهمی که در مطالعات پیشین بررسی شده بودند استخراج گردیدند. شاخص های استخراجی با روش دلفی در سه راند ارزیابی شد. گردآوری دادهها با ابزار چک لیست انجام شد. جامعه آماری این پژوهش کلیه متخصصان کلیدی و خبرگان حوزه سیستمهای اطلاعاتی و مدیران فناوری اطلاعات در دانشگاه آزاد اسلامی بودند. حجم نمونه 25 نفر از صاحبنظران و خبرگان در این حوزه بود که به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. داده ها با نرم افزارهای اکسل، اکسپرت چویس و اس.پی.اس.اس 23 مورد تجزیه تحلیل قرار گرفت.یافته ها: یافته ها نشان داد که شاخص های هم کنش پذیری سیستم های اطلاعاتی دانشگاهی ایران در سه دسته شاخص های فنی، معنایی و فرآیندی قرار میگیرند. رتبه بندی در سطح زیرمعیارها نشان داد که زیرمعیار قابلیت تعامل و تبادل داده با سیستم های اطلاعاتی (فنی)، قابلیت کدینگ علائم آموزشی و دانشگاهی (معنایی) و سازوکار اطلاع رسانی در مورد ارائه و به روز رسانی در رتبه اول قرار دارند.تیجه گیری: توجه به بهبود و ارتقای شاخص های هم کنش پذیری سیستم های اطلاعاتی دانشگاهی موجب تسهیل در همکاری سیستم ها با یکدیگر و بالارفتن بهره وری، اثربخشی، کارایی و بهبود فعالیت های کاری دانشگاهی میشود.
شهرام عبدی آذر؛ نجلا حریری؛ فاطمه نوشین فرد
چکیده
هدف: هدف پژوهش حاضر بررسی همبستگی میان ذهنیت فلسفی و دقت بازیابی جامعه آماری از پایگاههای اطلاعاتی علمی مورد مطالعه است.روش شناسی: روش پژوهش نیمه تجربی و کاربردی است. جامعه پژوهش شامل 42 پژوهشگر در رشتههای مختلف علوم در شهر تهران بود که به روش نمونهگیری هدفمند انتخاب شده بودند. برای سنجش وضعیت ذهنیت فلسفی کاربران از پرسشنامه ...
بیشتر
هدف: هدف پژوهش حاضر بررسی همبستگی میان ذهنیت فلسفی و دقت بازیابی جامعه آماری از پایگاههای اطلاعاتی علمی مورد مطالعه است.روش شناسی: روش پژوهش نیمه تجربی و کاربردی است. جامعه پژوهش شامل 42 پژوهشگر در رشتههای مختلف علوم در شهر تهران بود که به روش نمونهگیری هدفمند انتخاب شده بودند. برای سنجش وضعیت ذهنیت فلسفی کاربران از پرسشنامه استاندارد سلطانی (1375) در این پژوهش آلفای کرونباخ برای پرسشنامهی ذهنیت فلسفی 91/0 بود. از آزمودنیها خواسته شد تا بر اساس نیاز اطلاعاتی واقعی خود، کلیدواژهی مورد نظر خود را پایگاههای اطلاعاتی علمی مورد مطالعه جستجو کنند و مدارک مرتبط و تاحدودی مرتبط را در هریک از صفحات نتایج بازیابی مشخص کنند. برای اندازه گیری دقت بازیابی از فرمول دقت یا مانعیت استفاده شد.یافته ها: نتایج پژوهش حاضر نشان داد دقت بازیابی کاربران مشابه یکدیگر نبود و کاربران با وضعیت ذهنیت فلسفی خوب مدارک مرتبط بیشتری را نسبت به سایر کاربران بازیابی کردند. در حالت کلی، بین میزان ذهنیت فلسفی افراد با دقت پژوهشگران در بازیابی اطلاعات از پایگاههای اطلاعاتی علمی مورد مطالعه همبستگی مثبت و معناداری وجود دارد. از ویژگیهای جمعیتشناختی کاربران جنسیت، سن، وضعیت تأهل، نوع شغل و آخرین مدرک تحصیلی با میزان دقت بازیابی بالا و ذهنیت فلسفی آن ها رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.نتیجه گیری: با رشد ذهنیت فلسفی پژوهشگران، آنها دقت بیشتری در بازیابی اطلاعات از پایگاههای اطلاعاتی مورد مطالعه از خود نشان می دهند.
علم سنجی
Firoozeh Dokhani؛ Amir reza Asnafi؛ nadjla hariri؛ fatemeh nooshnfard
چکیده
Background and Objectives: This study has aimed to investigate the level of familiarity of librarians and users of the Central Library of Islamic Azad University, Science and Research Branch of Tehran with Web 2.0 services, especially mobile instant messaging applications. Another goal of this study was to provide practical solutions for using applications in order to provide library services. Methodology: This study was an applied research and was conducted with a survey-based approach. The population consisted of librarians and users of the Central Library of Islamic Azad University, Science ...
بیشتر
Background and Objectives: This study has aimed to investigate the level of familiarity of librarians and users of the Central Library of Islamic Azad University, Science and Research Branch of Tehran with Web 2.0 services, especially mobile instant messaging applications. Another goal of this study was to provide practical solutions for using applications in order to provide library services. Methodology: This study was an applied research and was conducted with a survey-based approach. The population consisted of librarians and users of the Central Library of Islamic Azad University, Science and Research Branch in Tehran. A digital questionnaire was prepared for data collection, and data analysis was performed using SPSS software. Findings: The findings indicated that librarians and library users were more familiar with Web 2.0 applications than with Librarian 2.0 and Library 2.0. The frequency of librarians’ and users' responsiveness to the use of mobile instant applications was quite high, 0.35 and 0 .40, respectively. In both groups, the use of mobile messaging applications was moderate. Library users also agreed on providing a variety of virtual social media services in the library. Discussion: The analyses of this study on services offered by libraries using mobile instant messaging applications would make libraries adopt new technologies and move towards changes in the new era.
عسگر اکبری؛ فاطمه نوشین فرد؛ نجلا حریری
چکیده
هدف: هدف اصلی این پژوهش رتبهبندی کتابخانههای دانشگاهی براساس مدل بلوغ مدیریت دانش است.
روش شناسی: روش پژوهش حاضر ترکیبی کیفی و کمی است. جامعه آماری در بخش کیفی، 18 نفر از خبرگان و در بخش کمی در مرحله اول 184 نفر از مدیران کتابخانههای مرکزی دانشگاهها و در مرحله دوم، 35 نفر از اعضای هیأت علمی گروه علم اطلاعات و دانششناسی ...
بیشتر
هدف: هدف اصلی این پژوهش رتبهبندی کتابخانههای دانشگاهی براساس مدل بلوغ مدیریت دانش است.
روش شناسی: روش پژوهش حاضر ترکیبی کیفی و کمی است. جامعه آماری در بخش کیفی، 18 نفر از خبرگان و در بخش کمی در مرحله اول 184 نفر از مدیران کتابخانههای مرکزی دانشگاهها و در مرحله دوم، 35 نفر از اعضای هیأت علمی گروه علم اطلاعات و دانششناسی که از بین پاسخدهندگان مرحله اول انتخاب شدند حضور داشتند. ابزار جمعآوری دادهها پرسشنامه محقق ساخته بود.
یافته ها: در سنجش اهمیت آزمون فریدمن ابعاد جریان دانش با ابعاد دیگر جریان دانش، میانگین رتبهی بُعد عوامل مدیریتی 72/5، بُعد منبع دانش 17/5، عوامل سازمانی 67/4، عوامل زمانی 37/4، عوامل کانالهای ارتباطی 22/4، عوامل فردی 21/4، عوامل فنی 92/3 و بُعد ویژگیهای دانش 72/3 میباشد. در رتبهبندی کتابخانهها با سطوح بلوغ مدیریت دانش، نشان داد که در سطح توسعه؛ بُعد عوامل مدیریتی و فردی، در سطح استانداردسازی؛ بُعد ویژگیهای دانش و کانالهای ارتباطی، در سطح بهینهسازی؛ بُعد منبع دانش و در سطح نوآوری؛ بُعد عوامل سازمانی و عوامل زمانی دارای موانع میباشند. برای ویژگیهای دانش و کانالهای ارتباطی مرحله استانداردسازی از بین مراحل جریان دانش ملموستر میباشد. برای منبع دانش، عوامل سازمانی و عوامل فنی بیشترین مانع در سطح چهارم یعنی بهینهسازی مشاهده میگردد.
نتیجه گیری: پژوهش حاضر تنگناهای موجود و میزان موانع در هر سطح از سطوح مدیریت دانش را در کتابخانههای دانشگاهی مشخص میکند. عوامل و شاخصهای لازم برای هریک از گامها را برای گام بعدی معین میکند. این کمک شایانی است، برای مدیران تا بتوانند برای رفع موانع مدیریت دانش از آن استفاده نمایند. اما نکته مهم این است که همه موانع عوامل جریان دانش را نمیتوان یکباره برطرف نمود، یا برای همه آنها یک برنامه اجرایی طراحی کرد، چونکه مطمئناً این موانع در طول عمر سازمان و عوامل مختلف ایجاد شدهاند.